Adam Zeman
Bilinç Kullanım Kılavuzu
Kendime Koçluk ™ Kütüphanesi / 108
Adam Zeman – Bilinç Kullanım Kılavuzu / s:415
Beyinle ilgili yeni bilgilerimiz, eski bir felsefi tartışmanın, insanın seçim özgürlüğüyle ilgili tartışmanın bıçağını biledi.
…
Hayattaki seçimlerimiz öngörülebilirse, bu seçimler özgür olabilir mi?
Bunlar öngörülebilirse, olduklarından farklı “olamayacak olan” kararlardan kendimizi veya başkalarını sorumlu tutabilir miyiz? Eğer bilim sonunda davranışlar hakkında en ince ayrıntısına kadar kapsamlı bir açıklama getirilmesine olanak sağlarsa, yaptığımız veya başkalarının yaptığı şeylerden “daha iyisini” veya “daha kötüsünü” “yapabileceğimizi” veya “yapabileceklerini” ön kabul sayan yargıların ve duyguların hepsini (alınma, suçlama, utanma, minnettarlık, hayranlık, gurur) terk etmeye hazırlanmalı mıyız?
Bu sorular yüzyıllardır, sinirbilimin keşfinden çok önceden beri, felsefenin dikkatini fazlasıyla çekmektedir, zira ne yapacağımızı herhangi birinin bilebileceği düşüncesi kafalarda belirir belirmez özgürlük konusundaki kaygılar yüzeye çıkar.
Bu herhangi biri bir sinirbilimci de olabilir, bir fizikçi de, Tanrı da. 1820’de yazdığı bir yazıda Laplace, dişi veya erkek zamiri kullanmayarak o aşikâr kimliğinin ucunu açık bırakır: “Bir anlığına, doğaya can veren bütün güçleri ve onu meydana getiren varlıklara Özgü durumu kavrayacak bir zekâ, bütün bu verileri analiz edebilecek kadar geniş bir zekâ verilmiş olsaydı… hiç bir şey belirsiz kalmazdı ve gelecek tıpkı geçmiş gibi gözlerinin önünde beliriverirdi.”