Adam Zeman – Bilinç Kullanım Klavuzu
Kendime Koçluk ™ Kütüphanesi / 082
Adam Zeman – Bilinç Kullanım Klavuzu / s44-45
Adam Zeman
“Kendini keşfetmek” anlamında “kendinin bilincinde olmak”
Kendinin bilincinde olmanın bu ikinci anlamı Önceki kadar deyimsel değildir, ama kendinin bilincinde olmak dediğimizde neyi kastetmiş olabileceğimiz üzerinde biraz düşününce akla bu anlam gelir.
İçimizde veya üzerimizde bir takım duyumlar oluşur. Elimin üzerinde bir uğur böceği yürürken hissettiklerim belli bir “öz bilinç” içerir: Derimin üzerinde bir şeylerin kıpırdadığının bilincini. Keza, eylemlerimin de farkındayımdır, bazen ceza ve ödüllerle bunları değiştirmeyi de öğrenebilirim: Yaptığınız şeylerin bilincinde olmak, aynı zamanda belli bir “öz bilinci” de içerir.
Ne var ki, dar bir anlamdır bu. Bilincin ikinci anlamından, hâlihazırdaki algısal farkındalığımızdan pek farkı yok gibidir; ama farkındalığın söz konusu yaratık tarafından meydana getirilen veya o yaratığı doğrudan etkileyen olaylara yönelik olduğu vurgulanır burada.
Hayvanların, hatta en alt türlerin bile, böyle bir öz bilince sahip olduklarına dair kanıtlar vardır. Örneğin, sıçanlar belli bir sinyale, en son ne yaptıklarına bağlı olarak değişen tepkiler vermeye alıştırılabilir: Yüzlerini temizlerken bir sinyal verildiğinde bir manivelaya, şaha kalktıkları sırada sinyal verildiğinde de başka bir manivelaya basmayı öğrenebilirler örneğin. Hayvanların yakın zamanda yaptıkları şeyleri hafızalarına kaydedip hatırlayabildikleri söylenebilir. Yakın çevrelerinde kısa zaman önce meydana gelmiş duyumları hafızalarına kaydedip hatırlayabildiklerine de şüphe yok.
Bu kabiliyetler insanlarda da hayvanlarda da elzemdir, ama bunlar dar anlamda bir öz bilinç içerseler de, “ben fikri” olarak tarif edilmiş şeye ihtiyaç duymazlar. Kendinin bilincinde olmanın üçüncü anlamı, bir benlik/kendilik kavramının ortaya çıkışını ima eder.